انجمن علمی گیاه پزشکی دانشگاه چمران

به نظر میرسد این حشره بومی خوزستان باشد ( دکتر بهداد. ۱۳۸۱)

این آفت بومی ایران نبوده و در اثر نقل و انتقال قلمه وارد ایران شده است (دکتر خانجانی. ۱۳۸۸)

مورفولوژی کرم ساقه خوار نیشکر Sesamia nonagrioides :

بالهاي جلويي به رنگ طلايي مایل به قرمز آجري که در حاشيه خارجي داراي يک رديف لکه پيوسته سرتاسري و بال عقبی سفید و بدون نقش است. طول پروانه ماده 15تا 17 و عرض آن 23 تا 30 میلیمتر با شاخک نخی شکل میباشد.  پروانه نر معمولا کوچکتر و شاخک آن پروش است. خرطوم کوتاه و سفید و شکمی متورم دارند. پروانه نر 4 تا 5 و پروانه ماده 7 تا 10 روز عمر میکنند. پروانه ماده تا حدود 310 تخم، بصورت دسته ای که بین 2 تا 10 عدد متغیر میباشد میگذارد.

تخم های تازه به صورت دسته جمعي، به قطر ۹/۰ میلیمتر  و به رنگ ليمويي روشن هستند که به تدريج به رنگ تيره تغيير پيدا مي کند.

لارو نوزاد  به رنگ صورتي و لارو کامل سرش به رنگ قهوه اي تيره میباشد. لارو سن یک حدود ۱ و لارو سن آخر  ۳۰ تا ۳۵ میلیمتر طول دارد  و دارای ۵ سن لاروی است.

رنگ آن قهوه اي روشن است که در مراحل آخري به قهوه اي تيره تبديل مي گردد. طول شفیره ماده تا ۳۰ و شفیره نر تا ۲۰ میلیمتر میرسد.

بیولوژی کرم ساقه خوار نیشکر:

در شرایط مساعد (آب و هوای خوزستان) در طول سال فعال است (لارو فاقد دیاپوز). زمستان را بصورت لارو تکامل نیافته سپری کرده و در اسفندماه به شفیره رفته و پروانه حاصله نسل اول سال بعد را بوجود خواهد آورد. پروانه ها برای تخمگذاری بوته های جوان  و غلاف برگ را انتخاب میکنند که این عادت باعث مهاجرت نسل دوم و سوم به حاشیه مزرعه میشود. تخم ها بطور میانگین بعد از 6 تا 8 روز تفریخ میشوند. لارو سن اول از محل تفریخ تخم شروع به تغذیه میکنند. تحرک لارو  جوان زیاد بوده و قادر است خود را به بوته های مجاور هم برساند. اکثر لاروها با ایجاد سوراخ در محل طوقه یا بالاتر از آن  وارد ساقه نی میشوند. پس از پایان دوره لاروی، لارو یا از دالان مربوطه خارج شده و یا در داخل، بعد از ایجاد سوراخ مناسب جهت خروج پروانه ، به شفیره تبدیل میشود. در  منطقه هفت تپه خوزستان ۴ تا ۵ نسل در سال دارد.

نسل اول: از نیمه اول اسفند تا دهه اول خرداد ماه. (ظهور حداکثر پروانه اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت)

نسل دوم: از نیمه اول خرداد تا اواسط مرداد ماه.  (ظهور حداکثر پروانه اواخر تیر)

نسل سوم: از دهه اول مرداد تا حدود اواخر شهریورماه. (ظهور حداکثر پروانه اواخر مرداد تا اوایل شهریور)

نسل چهارم: از نیمه دوم شهریور آغاز و به دو گروه تقسیم میشوند. ۱. گروه پیشتازان نسل پنجم ۲. گروه خاتمه دهنده ۴ نسلی در سال.

گروه اول: تا اواخر آبان دوره لاروی را تمام کرده و به شفیره میروند و پروانه حاصله نسل پنجم را تخم ریزی میکند. نسل پنجم: در فصل سرما دوره لاروی خود را تا اسفندماه طی میکند.

گروه دوم: لاروهایی هستند که دوره لاروی خود را نمیتوانند سپری کنند و به سرما میخورند و تا اسفندماه به همان وضع باقی میمانند.

در شکل زیر بیولوژی سزامیا را مشاهده میکنید طول دامنه نسل اول بنا بر تغییرات دمای محیط تا یک ماه نیز نوسان دارد.

نحوه خسارت و طریقه مبارزه:

محل تخم گذاری پروانه ها بصورت لکه های زرد با هاله بنفش کمی برجسته میباشد. لارو سن اول از همان محل تفریخ شدن شروع به تغذیه میکند. آسيب وارده به گياه در نسل اول به شكل مرگ جوانه مركزي(حالت جارویی شدن) و خشک شدن گیاه و در نسل‌هاي بعدي بصورت آلودگي ميان گره‌هاي ني ظاهر ميگردد كه كاهش كمي و كيفي محصول را بهمراه دارد. مضافاً دالانهاي حاصل از تغذيه لارو اين آفت در درون ني، محيط مناسبي را براي فعاليت قارچها و ساير ميكروارگانيسم‌هاي ساپروفيت فراهم ساخته و خسارات سنگيني به محصول وارد مي‌آورد. در سال‌هاي آغازين كشت نيشكر در خوزستان، عليه اين آفت مبارزه شيميايي از طريق سم‌پاشي (دیازینون) مزارع انجام مي‌گرفت، ولي در اثر تحقيقات انجام شده مشخص شد كه چون لارو اين آفت در داخل ساقه مخفي است، سم‌پاشي بر آن تأثيري ندارد.

کنترل تلفیقی و مبارزه بیولوژیک:

لاروهاي ساقه خوار نيشكر از نور گريزانند ولي شب پره ها نور گرايي مثبت داشته و بطرف روشنايي جلب ميشوند. بدین ترتیب مي توان از تله نوري براي مبارزه با اين حشره استفاده كرد.

اطلاعات بدست آمده از عملکرد  تله هاي فروموني نیز نمايانگر اينست كه این روش ميتواند در آينده نزدیک جزء مهمي از برنامه هاي مبارزه تلفيقي را بعهده داشته باشد.

منبع:www.hamid-ghobadi.com